19 Rhagfyr 2023
The Hoover Dam

Argae Hoover yn yr Unol Daleithiau yw un o lwyddiannau peirianneg mwyaf arloesol erioed. 90 mlynedd ar ôl i'r gwaith adeiladu ddechrau, mae'r argae yn dal i gael ei ddefnyddio ac mae'n brosiect seilwaith allweddol, sy'n cyflenwi dŵr a thrydan i un o ranbarthau sychaf yr Unol Daleithiau.

 

Ble mae Argae Hoover?

Mae Argae Hoover wedi'i leoli ar y ffin rhwng Arizona a Nevada (y ffin yw Afon Colorado ei hun) yn Ne-orllewin yr Unol Daleithiau. Mae'r Argae tua 40 milltir o Las Vegas.

 

Pryd ddechreuodd y gwaith adeiladu ar yr argae?

Dechreuodd y gwaith ar yr Argae ym mis Mawrth 1931, ar orchymyn yr Arlywydd Herbert Hoover, yr enwyd yr Argae ar ei ôl.

 

Pryd agorodd Argae Hoover?

Daeth Argae Hoover yn weithredol ym mis Mawrth 1936.

 

Hanes byr Argae Hoover

Wrth i'r boblogaeth dyfu ar draws De-orllewin yr Unol Daleithiau ar ddiwedd y 19eg ganrif a dechrau'r 20fed ganrif, roedd llawer o siarad yn canolbwyntio ar Afon Colorado 1,450 milltir o hyd a sut y gellid ei defnyddio i helpu datblygiad trefi, dinasoedd a diwydiannau. Roedd yna hefyd ofnau am y perygl llifogydd y gallai'r afon ei achosi. Ystyriodd ‘Y Biwro Adfer’ gynlluniau amrywiol a nodi safle’r Ceunant Du (Black Canyon) fel yr un mwyaf addas ar gyfer argae.

Mewn symudiad digynsail, daeth saith talaith UDA ynghyd (California, Nevada, Arizona, Utah, New Mexico, Colorado a Wyoming) i ddatblygu prosiect yr argae yn ystod y 1920au. Cafodd ei awdurdodi gan Arlywydd yr UD Coolidge ym 1928.

 

Sut wnaethon nhw adeiladu Argae Hoover?

Mae maint yr heriau naturiol a wynebir gan beirianwyr Argae Hoover yn syfrdanol. Mae muriau’r Ceunant Du (Black Canyon) yn 726 troedfedd o uchder; bu'n rhaid i'r argae lenwi bwlch bron i 1,250 o droedfeddi o led. Roedd angen ailgyfeirio Afon Colorado i glirio gwely'r afon, a bu'n rhaid tynnu wyneb craig allanol y ceunant a'i lyfnhau gan lafur llaw.

Ond roedd hwn hefyd yn un o'r rhannau poethaf, mwyaf digroeso yn yr Unol Daleithiau. Gall tymheredd yr haf yn Arizona a Nevada gyrraedd 45 ° C neu uwch. Digwyddodd y gwaith adeiladu hefyd yn ystod y Dirwasgiad Mawr, pan heidiodd miloedd lawer o Americanwyr di-waith i'r safle i chwilio am waith. Roedd yr holl ffactorau hyn yn rhan o'r hyn sy'n gwneud adeiladu Argae Hoover yn stori mor anhygoel.

Nodweddion dylunio

Mae Argae Hoover yn argae bwa disgyrchiant - strwythur crwm, sy'n gorfodi dŵr i ymylon y ceunant lle mae pwysedd yn is. Mae’r argae gryn dipyn yn fwy trwchus ar ei waelod nag ar y brig, eto’n lleihau pwysedd dŵr ac yn cynyddu sefydlogrwydd yr argae. Cynlluniwyd yr argae i allu plygu'n ddiogel, heb i'r concrit ddatblygu craciau.

Cynllunio a pharatoi

Cymerodd ddwy flynedd i gwblhau camau rhagarweiniol y prosiect adeiladu. Y cam cyntaf oedd draenio ac ailgyfeirio Afon Colorado i glirio basn yr argae. Cyflawnwyd hyn gan ddefnyddio twneli dargyfeirio ac argaeau coffr, a fyddai hefyd yn cael eu defnyddio i bwmpio dŵr yn ôl i mewn ar ôl adeiladu'r argae.

Yna bu'n rhaid gwneud y ceunant yn arwyneb sefydlog i'r argae gael ei adeiladu ynddo. Roedd llethrau fertigol gwrthgyferbyniol y ceunant yn cynnwys craig anwastad hindreuliedig, na fyddai wedi bod yn ddigon cryf i ddal yr argae, felly abseiliodd gweithwyr i lawr ochrau'r ceunant, gan blannu deinameit a defnyddio driliau niwmatig i lyfnhau'r graig agored. Daeth pobl o filltiroedd o gwmpas i wylio'r abseilwyr yn gwneud eu sifftiau heriol.

Hoover Dam in construction, 1934 

Y broses adeiladu

Llinell amser a cherrig milltir

  • Mawrth 1931 - Dechreuwyd adeiladu
  • Mehefin 1933 – Concrit cyntaf yn cael ei dywallt
  • Medi 1935 – Cysegriad gan Franklin D. Roosevelt
  • Mawrth 1936 – Argae yn cael ei drosglwyddo i lywodraeth ffederal

Dulliau a deunyddiau adeiladu

Pan agorwyd yr argae dyma'r strwythur concrit mwyaf yn y byd. Defnyddiwyd cyfanswm o 3,250,000 llathen ciwbig o goncrit – digon ar gyfer ffordd dwy lôn yn ymestyn o’r Gorllewin i arfordir dwyreiniol yr Unol Daleithiau. Driliau niwmatig a deinameit oedd y prif offer a ddefnyddiwyd i gloddio'r graig. Roedd yn waith hynod o beryglus. Ond roedd cyflogaeth yn brin ac nid oedd prinder dynion yn ymuno i wneud hynny.

Agwedd ddiddorol arall ar stori Argae Hoover oedd ei fod wedi helpu i ddyfeisio hetiau caled. Trochodd y gweithwyr adeiladu eu hetiau brethyn mewn tar a gadael iddynt galedu yn yr haul pobi. Roedd yr hetiau yn cynnig rhywfaint o amddiffyniad rhag malurion yn disgyn ac erbyn diwedd y prosiect roeddent yn cael eu masgynhyrchu.

 

Yr heriau a wynebir yn ystod y gwaith adeiladu

Ni ellid taenu'r concrit mewn un arllwysiad parhaus - pe bai wedi, byddai wedi cynhyrchu gormod o wres a byddai wedi cymryd 125 o flynyddoedd i setio! Daethpwyd o hyd i ateb. Mae'r argae wedi'i adeiladu o filoedd o flociau cyd-gloi hyd at 15 metr sgwâr, pob un â phibellau'n rhedeg drwyddynt. Arllwyswyd concrit i bob bloc, ac roedd dŵr oer yn rhedeg trwy'r pibellau. Oerodd y blociau a'u gosod yn ddigon cyflym i adeiladu'r argae ddwy flynedd yn gynt na'r disgwyl. Roedd y dechneg mor llwyddiannus, yn rhyfeddol, ni ddaeth unrhyw graciau i'r amlwg yn y concrit bron i 90 mlynedd ar ôl adeiladu'r argae. Dangosodd profion ym 1995 fod y concrit yn lle hynny wedi ennill cryfder.

Roedd cartrefu’r gweithwyr yn her enfawr. Yn ei anterth, roedd y safle’n cyflogi dros 5,000 o ddynion, ond daeth llawer mwy gyda’r gobaith o ddianc o’r Dirwasgiad Mawr. Y cynllun erioed oedd adeiladu tref newydd i gartrefu'r gweithwyr – ond nid oedd Boulder City, fel y mae'n hysbys hyd heddiw, yn barod pan ddechreuwyd adeiladu ym mis Mawrth 1931. Roedd gweithwyr a'u teuluoedd yn byw mewn amodau echrydus mewn tref sianti o bebyll o'r enw 'Ragtown', ac yn yfed ac yn gamblo yn yr hyn a oedd bryd hynny yn dref gymharol fach yn Nevada, Las Vegas.

 

Faint gostiodd Argae Hoover?

Costiodd tua $49 miliwn ($760 miliwn yn arian heddiw) i adeiladu’r Argae. Roedd y trydan a gynhyrchwyd gan y gwaith pŵer trydan dŵr yn yr Argae i bob pwrpas wedi talu’r gost adeiladu yn ôl erbyn 1987.

 

Wedi’ch ysbrydoli gan yr hyn rydych chi wedi’i ddarllen? Canfyddwch dros 170 o yrfaoedd adeiladu

Er bod technolegau, technegau adeiladu a gweithdrefnau diogelwch wedi newid, mae Argae Hoover yn un o'r prosiectau peirianneg ac adeiladu modern cyntaf. Mae argaeau tebyg yn dal i gael eu hadeiladu heddiw, a gall gweithio ar brosiectau fel hyn fod yn werth chweil, gan gwmpasu bron pob swydd yn y diwydiant adeiladu. Dyma rai yn unig:

 

Os ydych chi'n gweld prosiectau eiconig fel hyn yn gyffrous ac eisiau dechrau adeiladu, mae gan Am  Adeiladu wybodaeth am dros 170 o broffiliau swyddi sydd ar gael yn y diwydiant adeiladu.

Back to blog