Adeiladau Eiconig: Adeilad Senedd yr Alban

Mae adeilad Senedd yr Alban yn enghraifft syfrdanol o bensaernïaeth fodern, yn ogystal ag un o adeiladau pwysicaf yr Alban. Dyma bopeth sydd angen i chi ei wybod am adeilad Senedd yr Alban.

Hanes Safle Treftadaeth y Byd UNESCO

Mae adeilad Senedd yr Alban yn eistedd wrth droed y Filltir Frenhinol yng Nghaeredin. Ynghyd â Chastell Caeredin, mae'n un o brif nodweddion Hen Dref Caeredin, sydd ynghyd â'r Dref Newydd wedi bod yn Safle Treftadaeth y Byd UNESCO ers 1995.

Mae’r Hen Dref yn dyddio o’r cyfnod canoloesol ac mae wedi’i hadeiladu ar y graig gastell enfawr sy’n dominyddu’r gorwel wrth i chi agosáu at y ddinas. Mae ganddi un brif stryd lydan, y Filltir Frenhinol, gyda rhwydwaith o lonydd cul, strydoedd a chyrtiau yn canghennu oddi arni. Cynlluniwyd y Dref Newydd yn y 18fed ganrif i'r gogledd o'r Hen Dref ac fe'i hystyrir yn un o'r enghreifftiau gorau o gynllunio tref Sioraidd a phensaernïaeth, yn llawn gerddi cyhoeddus mawr, sgwariau ac adeiladau cain.

Pam y cafodd adeilad Senedd yr Alban ei adeiladu?

Adeiladwyd adeilad Senedd yr Alban ar ôl refferendwm yn 1997 a welodd yr Albanwyr yn pleidleisio o blaid cael Senedd yr Alban a etholwyd yn uniongyrchol, a fyddai’n paratoi ac yn cymeradwyo ei deddfwriaeth ei hun. Ers 1707 roedd yr Alban wedi'i llywodraethu o Lundain ar ôl i Seneddau ar wahân Lloegr a'r Alban gael eu huno yn y Cytundeb Uno.

Pryd gafodd adeilad Senedd yr Alban ei adeiladu?

Adeiladwyd adeilad Senedd yr Alban rhwng 1999 a 2004. Roedd yr adeilad, a ddyluniwyd gan y pensaer o Sbaen Enric Miralles, yn brosiect beiddgar ac uchelgeisiol a achosodd ddadlau ac aeth yn aruthrol dros y gyllideb. Dim ond blwyddyn ar ôl i’r adeilad gael ei adeiladu y bu farw Miralles, ond parhaodd ei ddylanwad ar gynllun Senedd yr Alban yn gryf.

Adeiladu adeilad Senedd yr Alban

Cynhaliwyd cystadleuaeth i ddewis cynllun adeilad newydd y Senedd. Denodd ymgeiswyr o blith rhai o brif benseiri’r dydd, a chafodd y pum cynllun gorau eu harddangos. Roedd y dyluniad gan Miralles ymhlith y rhai mwyaf poblogaidd gyda'r cyhoedd a chyhoeddwyd yr enillydd gan reithgor cystadleuaeth ar ôl cyflwyniadau gan bob pensaer.

Yr ysbrydoliaeth y tu ôl i'r dyluniad

Roedd Miralles eisiau i’r adeilad adlewyrchu tirwedd yr Alban a hunaniaeth genedlaethol yr Alban.

Mae'n cynnwys cyfres o adeiladau isel sy'n ymddangos fel pe baent yn gorgyffwrdd â'i gilydd, ac sydd o'r awyr yn cymryd golwg coeden neu gangen yn codi i'r ddinas. Mae llawer o nodweddion sydd wedi’u hysbrydoli gan natur, megis motiffau siâp dail to Lobi’r Ardd a ffenestri’r siambr drafod. Mae yna hefyd nodau i agweddau ar ddiwylliant yr Alban, a phwyslais ar fod yn agored a chonsensws rhwng y gwleidyddion a'r cyhoedd.

Yr heriau a wynebir yn ystod y gwaith adeiladu

Roedd gan y prosiect gyllideb gychwynnol o £50 miliwn, ond cynyddodd hyn i tua £260 miliwn o fewn dwy flynedd. Yn y pen draw, costiodd yr adeilad £414 miliwn. Pam wnaeth costau gynyddu cymaint?

Mae'n debyg oherwydd bod y dyluniad gan Miralles yn un o'r rhai mwyaf anturus a radical y gallai rheithgor y gystadleuaeth fod wedi'i ddewis. Roedd tensiynau rhwng y contractwr adeiladu lleol, Bovis Land Lease, a’r cwmni pensaernïol sydd wedi’i leoli yn Sbaen, a brwydr i droi dyluniad a dewis o ddeunyddiau gwahanol iawn yn realiti. Ni chafodd problemau’r gyllideb eu helpu gan 9/11 ym Medi 2001 a phwyslais cynyddol ar gadw’r adeilad yn ddiogel rhag digwyddiadau terfysgol.

Nodweddion unigryw'r adeilad

• Y Siambr Drafod – wedi'i lleoli yn union uwchben y brif neuadd, i adlewyrchu atebolrwydd yr ASAau i'r etholwyr, mae gan y Siambr do a gynhelir gan drawstiau derw a rhodenni dur. Nid oes unrhyw golofnau ategol, i gynyddu'r ymdeimlad o fod yn agored yn y gofod. Mewn gofod gwleidyddol, yn amlwg mae mwy nag arwyddocâd ymarferol i'r agwedd hon ar yr adeilad.

• Lobi’r Ardd – dyma brif fan cyhoeddus yr adeilad, sy'n cysylltu'r siambr drafod gyda'r ystafelloedd pwyllgora a gweinyddol. Y ffenestri to yw ei nodwedd fwyaf nodedig, â'u dyluniad yn debyg i ddail.

• Adeilad yr ASA – mae ffenestri swyddfa pob ASA yn drawiadol i edrych arnynt. Maent yn ymestyn allan o’r waliau allanol a chredir eu bod wedi’u hysbrydoli gan waith celf clasurol Albanaidd, The Skating Minister gan Henry Raeburn.